του Marshall RosenbergΑπό νεαρή ηλικία, οι περισσότεροι από μας έχουν διδαχτεί να μιλούν και να σκέφτονται ως «Τσακάλι». Πρόκειται για μια γλώσσα που πηγάζει από το κεφάλι. Είναι ένας τρόπος διανοητικής κατάταξης των ατόμων σε διάφορες αποχρώσεις του καλού και του κακού, του σωστού και του λάθους. Στο τέλος, προκαλεί την αμυντική στάση, την αντίσταση, και την αντεπίθεση. Αυτό που η "Καμηλοπάρδαλη" μας προσφέρει είναι η δυνατότητα να μιλάμε από την καρδιά, να διαπραγματευόμαστε αυτά που συμβαίνουν για εμάς-χωρίς να κρίνουμε τους άλλους. Με αυτό το ιδίωμα, δίνετε στους ανθρώπους μια ευκαιρία να πουν ναι, αν και σέβεστε το όχι σαν απάντηση. Η γλώσσα της "Καμηλοπάρδαλης" είναι γλώσσα της προαίρεσης. Το "Τσακάλι" μιλάει τη γλώσσα της απαίτησης.
Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δηλώνουν ότι θέλουν να συμβάλλουν στην ευημερία των άλλων, να συνδέονται και να επικοινωνούν με τους άλλους με όρους αγάπης και σύμπνοιας. Γιατί, λοιπόν, υπάρχει τόσο μεγάλη δυσαρμονία και σύγκρουση; Αναζητώντας απαντήσεις, ανακάλυψα ότι η γλώσσα που πολλοί από μας είχαν διδαχτεί παρεμβαίνει στην επιθυμία μας να ζήσουμε σε αρμονία ο ένας το άλλο. Σε νεαρή ηλικία, οι περισσότεροι από μας είχαν διδαχτεί να μιλούν και να σκέφτονται ως "Τσακάλι" (Jackal). Αυτή η μοραλιστική κατάταξη είναι ένα (γλωσσικό) ιδίωμα που βάζει ετικέτες στους ανθρώπους. Έχει ένα λαμπρό λεξιλόγιο που αναλύει και ασκεί κριτική. Το Τσακάλι είναι καλό για να λέει στους ανθρώπους τι δεν πάει καλά μαζί τους: "Είναι προφανές ότι είσαι συναισθηματικά διαταραγμένος (αγενής, τεμπέλης, εγωιστής)."
Το τσακάλι κινείται κοντά στο έδαφος. Είναι τόσο απορροφημένο να ικανοποιούνται οι άμεσες ανάγκες του, που δεν μπορεί να δει στο μέλλον. Ομοίως τα σκεπτόμενα ως Τσακάλι (Jackal) άτομα πιστεύουν ότι με τη γρήγορη ταξινόμηση ή ανάλυση των ανθρώπων, τους καταλαβαίνουν. Δυσαρεστημένο από τα τεκταινόμενα, ένα τσακάλι θα βάλει ετικέτα τους εμπλεκόμενους, λέγοντας, «Είναι ένας ηλίθιος" ή "Αυτή είναι κακιά" ή "Είναι καθυστερημένοι."
Επίσης, ανακάλυψα μια γλώσσα της καρδιάς, μια μορφή αλληλεπίδρασης που προωθεί την ευημερία τη δική μας και των άλλων ανθρώπων. Καλώ αυτό το μέσο επικοινωνίας «Καμηλοπάρδαλη». Η "Καμηλοπάρδαλη" έχει τη μεγαλύτερη καρδιά από όλα τα ζώα της ξηράς, είναι αρκετά ψηλή, για να κοιτάζει προς το μέλλον, και ζει τη ζωή της με ευγένεια και δύναμη. Επίσης, η Giraffe μας προτρέπει να μιλήσουμε από την καρδιά, να μιλήσουμε για το τι συμβαίνει για μας-χωρίς να κρίνουμε τους άλλους. Με αυτό το ιδίωμα, δίνεις στους ανθρώπους μια ευκαιρία να πουν το ναι, αν και σέβεσαι το όχι ως απάντηση. Η Giraffe είναι η γλώσσα του αιτήματος. Το Τσακάλι είναι η γλώσσα της απαίτησης.
Μέχρι να εντοπίσω αυτές τις δύο γλώσσες, είχα μάθει καλά τη γλώσσα του "Τσακαλιού". Έτσι, έβαλα στόχο να διδάξω τον εαυτό μου τη γλώσσα της Καμηλοπάρδαλης. Τι θα έλεγα, αναρωτήθηκα, αν κάποιος κάνει κάτι που βρίσκω δυσάρεστο και θα ήθελα να τον επηρεάσω να αλλάξει αυτή τη συμπεριφορά: Οι Καμηλοπαρδάλεις, συνειδητοποίησα, γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τους άλλους. Ούτε καν ενδιαφέρονται να τους αλλάξουν. Περισσότερο, ενδιαφέρονται να παρέχουν ευκαιρίες σε εκείνους που επιθυμούν να αλλάξουν. Αποφάσισα ότι ένας τρόπος για να παρέχεις αυτή την ευκαιρία, , θα ήταν να προσεγγίσεις το άλλο άτομο με ένα μήνυμα όπως: "Παρακαλώ κάνε αυτό, αλλά μόνο αν μπορείς να το κάνεις πρόθυμα-με απόλυτη απουσία φόβου, ενοχής, ή ντροπής. Αν τα κίνητρα σου είναι φόβος, ενοχή ή ντροπή, χάνω εγώ.
Ως Καμηλοπαρδάλεις, διατυπώνουμε αιτήματα όσον αφορά το τι θέλουμε να κάνουν οι άνθρωποι, όχι αυτό που θέλουμε να αισθάνονται. Τίποτα δεν δημιουργεί μεγαλύτερη αντίσταση από το να λες στους ανθρώπους ότι "πρέπει" ή "οφείλουν" ή "επιβάλλεται" ή "έχουν χρέος" να κάνουν κάτι. Αυτοί οι όροι καταργούν την επιλογή. Εάν δεν υπάρχει η ελευθερία της επιλογής, η ζωή γίνεται καθεστώς δουλείας. "Έπρεπε να το κάνω- είχα εντολές από ανώτερους" είναι η απάντηση των ανθρώπων που έχουν στερηθεί την ελεύθερη βούληση. Ωθούμενοι από οδηγίες και εντολές, οι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους.
Με το πέρασμα του χρόνου , έμαθα πολύ περισσότερα για τις Καμηλοπαρδάλεις. Για παράδειγμα, δεν διατυπώνουν αιτήματα στο παρελθόν. Δεν λένε, ή ακόμα δε σκέφτονται, "τι καλά που θα ήταν εάν είχες καθαρίσει το καθιστικό χτες." Αντ' αυτού, οι καμηλοπαρδάλεις δηλώνουν σαφώς τι θέλουν στο παρόν. Και παίρνουν την ευθύνη για τα συναισθήματά τους, γνωρίζοντας ότι τα συναισθήματά τους προκαλούνται από το τα θέλω τους. Εάν μια μητέρα είναι αναστατωμένη επειδή τα παιχνίδια του γιου της είναι σκορπισμένα στο καθιστικό, θα προσδιορίσει το συναίσθημά της: θυμός. Θα έλθει έπειτα σε επαφή με την ελλοχεύουσα ανάγκη που προκαλεί αυτό το συναίσθημα: την επιθυμία της για ένα τακτοποιημένο και τακτικό καθιστικό. Θα κυριαρχήσει του θυμού της, λέγοντας, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή θέλω το καθιστικό να είναι καθαρό και αντ' αυτού είναι βρώμικο." Τέλος, θα ζητήσει να γίνουν τα πράγματα διαφορετικά: "Θα αισθανόμουν πολύ καλύτερα αν τακτοποίησες αυτά τα παιχνίδια."
Αντίθετα ως Τσακάλι θα έλεγε, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή εσύ...," Ως Καμηλοπάρδαλη θα πει, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή θέλω..." Σαν Καμηλοπαρδάλεις, ξέρουμε ότι η αιτία των συναισθημάτων μας δεν είναι ένα άλλο πρόσωπο, αλλά περισσότερο οι σκέψεις μας, τα θέλω μας, και οι επιθυμίες μας. Θυμώνουμε λόγω των σκέψεων που κάνουμε, όχι λόγω αυτών που ένα άλλο πρόσωπο έχει κάνει σε μας. Το Τσακάλι, από την άλλη, βλέπει τους άλλους ως πηγή του θυμού του. Στην πραγματικότητα, η βία, είτε λεκτική είτε σωματική, είναι το αποτέλεσμα της υπόθεσης ότι τα συναισθήματά μας προκαλούνται όχι από αυτό που γίνεται μέσα σε μας, αλλά μάλλον από αυτά που συμβαίνουν "εκεί έξω." Σαν απάντηση, λέμε πράγματα με σκοπό να βλάψουμε, να τιμωρήσουμε, ή να κατηγορήσουμε το πρόσωπο που φανταζόμαστε ότι έχει βλάψει τα συναισθήματά μας. Έχοντας γνώση αυτής της τάσης, η Καμηλοπάρδαλη θα διαπιστώσει, "είμαι θυμωμένη επειδή οι προσδοκίες μου δεν έχουν ικανοποιηθεί." Σαν Καμηλοπαρδάλεις παίρνουμε την ευθύνη για τα συναισθήματά μας. Συγχρόνως, προσπαθούμε στο δώσουμε στους άλλους τη δυνατότητα να αντιδράσουν με ένα τρόπο που θα μας βοηθήσει να αισθανθούμε καλύτερα. Για παράδειγμα ένα αγόρι μπορεί να θέλει περισσότερο σεβασμό από τον πατέρα του. Αφού έρθει σε επαφή με τον θυμό του για τις αποφάσεις που ο πατέρας του έχει πάρει για λογαριασμό του, μπορεί να πει: "Σε παρακαλώ να με ρωτάς αν θέλω κούρεμα πριν να μου κλείσεις ραντεβού με τον κουρέα".
Οι Καμηλοπαρδάλεις εκφράζουν αυτό που θέλουν, και όχι αυτό που δεν θέλουν. Εκφράσεις του τύπου "Έλα σταμάτα", " Κόφτο" ή "Πάψε" δεν εμπνέουν αλλαγή συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να εφαρμόσουν ένα "μη". Οι Καμηλοπαρδάλεις εν τέλει αναζητούν ένα δεσμό στον οποίο κάθε άτομο έχει την αίσθηση της ευεξίας και κανείς δεν αισθάνεται ότι πιέζεται να δράσει από ντροπή, ενοχή ή τιμωρία. Έτσι το σκεπτικό της Καμηλοπάρδαλης δημιουργεί αρμονία.
Οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο δηλώνουν ότι θέλουν να συμβάλλουν στην ευημερία των άλλων, να συνδέονται και να επικοινωνούν με τους άλλους με όρους αγάπης και σύμπνοιας. Γιατί, λοιπόν, υπάρχει τόσο μεγάλη δυσαρμονία και σύγκρουση; Αναζητώντας απαντήσεις, ανακάλυψα ότι η γλώσσα που πολλοί από μας είχαν διδαχτεί παρεμβαίνει στην επιθυμία μας να ζήσουμε σε αρμονία ο ένας το άλλο. Σε νεαρή ηλικία, οι περισσότεροι από μας είχαν διδαχτεί να μιλούν και να σκέφτονται ως "Τσακάλι" (Jackal). Αυτή η μοραλιστική κατάταξη είναι ένα (γλωσσικό) ιδίωμα που βάζει ετικέτες στους ανθρώπους. Έχει ένα λαμπρό λεξιλόγιο που αναλύει και ασκεί κριτική. Το Τσακάλι είναι καλό για να λέει στους ανθρώπους τι δεν πάει καλά μαζί τους: "Είναι προφανές ότι είσαι συναισθηματικά διαταραγμένος (αγενής, τεμπέλης, εγωιστής)."
Το τσακάλι κινείται κοντά στο έδαφος. Είναι τόσο απορροφημένο να ικανοποιούνται οι άμεσες ανάγκες του, που δεν μπορεί να δει στο μέλλον. Ομοίως τα σκεπτόμενα ως Τσακάλι (Jackal) άτομα πιστεύουν ότι με τη γρήγορη ταξινόμηση ή ανάλυση των ανθρώπων, τους καταλαβαίνουν. Δυσαρεστημένο από τα τεκταινόμενα, ένα τσακάλι θα βάλει ετικέτα τους εμπλεκόμενους, λέγοντας, «Είναι ένας ηλίθιος" ή "Αυτή είναι κακιά" ή "Είναι καθυστερημένοι."
Επίσης, ανακάλυψα μια γλώσσα της καρδιάς, μια μορφή αλληλεπίδρασης που προωθεί την ευημερία τη δική μας και των άλλων ανθρώπων. Καλώ αυτό το μέσο επικοινωνίας «Καμηλοπάρδαλη». Η "Καμηλοπάρδαλη" έχει τη μεγαλύτερη καρδιά από όλα τα ζώα της ξηράς, είναι αρκετά ψηλή, για να κοιτάζει προς το μέλλον, και ζει τη ζωή της με ευγένεια και δύναμη. Επίσης, η Giraffe μας προτρέπει να μιλήσουμε από την καρδιά, να μιλήσουμε για το τι συμβαίνει για μας-χωρίς να κρίνουμε τους άλλους. Με αυτό το ιδίωμα, δίνεις στους ανθρώπους μια ευκαιρία να πουν το ναι, αν και σέβεσαι το όχι ως απάντηση. Η Giraffe είναι η γλώσσα του αιτήματος. Το Τσακάλι είναι η γλώσσα της απαίτησης.
Μέχρι να εντοπίσω αυτές τις δύο γλώσσες, είχα μάθει καλά τη γλώσσα του "Τσακαλιού". Έτσι, έβαλα στόχο να διδάξω τον εαυτό μου τη γλώσσα της Καμηλοπάρδαλης. Τι θα έλεγα, αναρωτήθηκα, αν κάποιος κάνει κάτι που βρίσκω δυσάρεστο και θα ήθελα να τον επηρεάσω να αλλάξει αυτή τη συμπεριφορά: Οι Καμηλοπαρδάλεις, συνειδητοποίησα, γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αλλάξουν τους άλλους. Ούτε καν ενδιαφέρονται να τους αλλάξουν. Περισσότερο, ενδιαφέρονται να παρέχουν ευκαιρίες σε εκείνους που επιθυμούν να αλλάξουν. Αποφάσισα ότι ένας τρόπος για να παρέχεις αυτή την ευκαιρία, , θα ήταν να προσεγγίσεις το άλλο άτομο με ένα μήνυμα όπως: "Παρακαλώ κάνε αυτό, αλλά μόνο αν μπορείς να το κάνεις πρόθυμα-με απόλυτη απουσία φόβου, ενοχής, ή ντροπής. Αν τα κίνητρα σου είναι φόβος, ενοχή ή ντροπή, χάνω εγώ.
Ως Καμηλοπαρδάλεις, διατυπώνουμε αιτήματα όσον αφορά το τι θέλουμε να κάνουν οι άνθρωποι, όχι αυτό που θέλουμε να αισθάνονται. Τίποτα δεν δημιουργεί μεγαλύτερη αντίσταση από το να λες στους ανθρώπους ότι "πρέπει" ή "οφείλουν" ή "επιβάλλεται" ή "έχουν χρέος" να κάνουν κάτι. Αυτοί οι όροι καταργούν την επιλογή. Εάν δεν υπάρχει η ελευθερία της επιλογής, η ζωή γίνεται καθεστώς δουλείας. "Έπρεπε να το κάνω- είχα εντολές από ανώτερους" είναι η απάντηση των ανθρώπων που έχουν στερηθεί την ελεύθερη βούληση. Ωθούμενοι από οδηγίες και εντολές, οι άνθρωποι δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη για τις πράξεις τους.
Με το πέρασμα του χρόνου , έμαθα πολύ περισσότερα για τις Καμηλοπαρδάλεις. Για παράδειγμα, δεν διατυπώνουν αιτήματα στο παρελθόν. Δεν λένε, ή ακόμα δε σκέφτονται, "τι καλά που θα ήταν εάν είχες καθαρίσει το καθιστικό χτες." Αντ' αυτού, οι καμηλοπαρδάλεις δηλώνουν σαφώς τι θέλουν στο παρόν. Και παίρνουν την ευθύνη για τα συναισθήματά τους, γνωρίζοντας ότι τα συναισθήματά τους προκαλούνται από το τα θέλω τους. Εάν μια μητέρα είναι αναστατωμένη επειδή τα παιχνίδια του γιου της είναι σκορπισμένα στο καθιστικό, θα προσδιορίσει το συναίσθημά της: θυμός. Θα έλθει έπειτα σε επαφή με την ελλοχεύουσα ανάγκη που προκαλεί αυτό το συναίσθημα: την επιθυμία της για ένα τακτοποιημένο και τακτικό καθιστικό. Θα κυριαρχήσει του θυμού της, λέγοντας, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή θέλω το καθιστικό να είναι καθαρό και αντ' αυτού είναι βρώμικο." Τέλος, θα ζητήσει να γίνουν τα πράγματα διαφορετικά: "Θα αισθανόμουν πολύ καλύτερα αν τακτοποίησες αυτά τα παιχνίδια."
Αντίθετα ως Τσακάλι θα έλεγε, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή εσύ...," Ως Καμηλοπάρδαλη θα πει, "αισθάνομαι θυμωμένη επειδή θέλω..." Σαν Καμηλοπαρδάλεις, ξέρουμε ότι η αιτία των συναισθημάτων μας δεν είναι ένα άλλο πρόσωπο, αλλά περισσότερο οι σκέψεις μας, τα θέλω μας, και οι επιθυμίες μας. Θυμώνουμε λόγω των σκέψεων που κάνουμε, όχι λόγω αυτών που ένα άλλο πρόσωπο έχει κάνει σε μας. Το Τσακάλι, από την άλλη, βλέπει τους άλλους ως πηγή του θυμού του. Στην πραγματικότητα, η βία, είτε λεκτική είτε σωματική, είναι το αποτέλεσμα της υπόθεσης ότι τα συναισθήματά μας προκαλούνται όχι από αυτό που γίνεται μέσα σε μας, αλλά μάλλον από αυτά που συμβαίνουν "εκεί έξω." Σαν απάντηση, λέμε πράγματα με σκοπό να βλάψουμε, να τιμωρήσουμε, ή να κατηγορήσουμε το πρόσωπο που φανταζόμαστε ότι έχει βλάψει τα συναισθήματά μας. Έχοντας γνώση αυτής της τάσης, η Καμηλοπάρδαλη θα διαπιστώσει, "είμαι θυμωμένη επειδή οι προσδοκίες μου δεν έχουν ικανοποιηθεί." Σαν Καμηλοπαρδάλεις παίρνουμε την ευθύνη για τα συναισθήματά μας. Συγχρόνως, προσπαθούμε στο δώσουμε στους άλλους τη δυνατότητα να αντιδράσουν με ένα τρόπο που θα μας βοηθήσει να αισθανθούμε καλύτερα. Για παράδειγμα ένα αγόρι μπορεί να θέλει περισσότερο σεβασμό από τον πατέρα του. Αφού έρθει σε επαφή με τον θυμό του για τις αποφάσεις που ο πατέρας του έχει πάρει για λογαριασμό του, μπορεί να πει: "Σε παρακαλώ να με ρωτάς αν θέλω κούρεμα πριν να μου κλείσεις ραντεβού με τον κουρέα".
Οι Καμηλοπαρδάλεις εκφράζουν αυτό που θέλουν, και όχι αυτό που δεν θέλουν. Εκφράσεις του τύπου "Έλα σταμάτα", " Κόφτο" ή "Πάψε" δεν εμπνέουν αλλαγή συμπεριφοράς. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να εφαρμόσουν ένα "μη". Οι Καμηλοπαρδάλεις εν τέλει αναζητούν ένα δεσμό στον οποίο κάθε άτομο έχει την αίσθηση της ευεξίας και κανείς δεν αισθάνεται ότι πιέζεται να δράσει από ντροπή, ενοχή ή τιμωρία. Έτσι το σκεπτικό της Καμηλοπάρδαλης δημιουργεί αρμονία.
Ο Marshall Rosenberg είναι ιδρυτής του Μη Κερδοσκοπικού Κέντρου για τη Μη Βίαιη Επικοινωνία
το άρθρο είναι αναδημοσίευση από το περιοδικό Miracles (τεύχος: Φθινόπωρο 1995)
3 σχόλια:
Δεν είμαι σίγουρη οτι τα "τσακάλια" αγνοούν οτι τα συναισθήματά τους προκαλούνται από τα θέλω τους. Στον σημερινό κόσμο όμως είναι αφελές να πιστεύουμε οτι τα θέλω μας δεν ικανοποιούνται απλώς και μόνο επειδή δεν τα διατυπώνουμε με το σωστό τρόπο. Πιστεύω δηλαδή οτι τα "τσακάλια" θυμώνουνε όταν τα θέλω τους συγκρούονται μ' αυτά των άλλων, είτε "τσακαλιών" είτε "καμηλοπαρδάλεων". Επίσης, δεν βλέπω πώς και οι "καμηλοπαρδάλεις" θα παραμείνουν ήρεμες όταν οι προσδοκίες τους εξακολουθούν να μην ικανοποιούνται, ακόμη κι όταν τις εκφράσουν με σαφήνεια κι ειλικρίνεια.
Γενικώς, η αλήθεια βρίσκεται πάντα κάπου στη μέση. Όταν ας πούμε κάποιος σε σκοτώνει ή σε βιάζει, δεν ωφελεί σε τίποτα να πεις στον εαυτό σου "το συναίσθημα που νοιώθω ξεκινάει από μέσα μου". Ναι, από μέσα σου ξεκινάει- αλλά το προκαλεί κάτι πέρα από τον έλεγχό σου. Αν το θέμα είναι να νοιώθεις γαλήνη και ηρεμία καθώς σε σκοτώνουνε ή σε βιάζουνε, τότε καλά. Αν όμως ο σκοπός του όποιου αυτοέλεγχου είναι να μη σε σκοτώσει και να μη σε βιάσει κανείς, κι ομοίως να μην κάνεις το ίδιο κι εσύ, τότε δεν φτάνει να είσαι "καμηλοπάρδαλη" φοβάμαι.
Το πρόβλημα με τη βία είναι οτι για κάποιους ανθρώπους είναι το μικρότερο από τα δύο κακά. Αν κάποιος πάει να σε βιάσει και ξέρεις οτι ας πούμε μπορείς να πιάσεις ένα σίδερο και να του ανοίξεις το κεφάλι στα τέσσερα (υποθέτουμε οτι αυτή είναι η μόνη λύση), πρέπει να αποφασίσεις: θα καταφύγεις στη βία, ή θα υποστείς αυτήν του άλλου.
Δε σου λέω οτι είναι εύκολη επιλογή.
Περίεργη επιλογή ζώων πάντως. Τα τσακάλια δεν φημίζονται για τη βιαιότητά τους- μάλλον για την πονηριά τους και την ικανότητά τους να αποφεύγουν την βίαιη αντιπαράθεση. Ως παιδιά του Κογιότ δηλαδή :)
αγαπητή stassa καλωσήρθες!
το θέμα σηκώνει συζήτηση, έχεις δίκιο.
το άρθρο, ωστόσο, θα ολοκληρωθεί σε τρεις ενότητες και ίσως μετά την ολοκλήρωσή του να έχουν απαντηθεί οι ενστάσεις σου.
αν όχι, το διαπραγματευόμαστε τότε...
giraffένια φιλιά
OK, διαβάζω τώρα το μέρος ΙΙ :)
Δημοσίευση σχολίου