«Θίγονται καθημερινά τα ανθρώπινα δικαιώματα»

συνέντευξη της Γιούλης Σιουζουλή ιδρυτικού μέλους και προέδρου της Giraffe στην εφημερίδα Κόσμος της Λάρισας

1 Όσον αφορά την Ελλάδα ποια δικαιώματα πιστεύεις ότι θίγονται σε μεγαλύτερο βαθμό; Όταν μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα είναι κατά τη γνώμη μου επικίνδυνο να τα αντιλαμβανόμαστε τοποθετώντας τα σε κάθε είδους ιεραρχικές κλίμακες. Το θέμα δεν είναι ποια δικαιώματα θίγονται και πόσο. Το θέμα είναι ότι θίγονται τα απολύτως θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα: η αξιοπρεπής διαβίωση, η ισότητα, η ελευθερία, το δικαίωμα στην εκπαίδευση, την ιατρική περίθαλψη αλλά και η ελεύθερη μετακίνηση των ανθρώπων, το δικαίωμα του ασύλου και πολλά άλλα. Θεωρώ ότι δε χρειάζεται καμία ιδαίτερη ενασχόληση με το θέμα για να αντιληφθεί κανείς την πρωτόγονη κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε όταν καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τέτοιου είδους θέματα. Ειδικότερα για την Ελλάδα πολύ πρόσφατα είχαμε τη δημοσιοποίηση της έκθεσης του Ευρωπαίου επιτρόπου για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά και την ετήσια έκθεση του State Department για το ίδιο θέμα, τα πορίσματα των οποίων είναι απολύτως απογοητευτικά και ανησυχητικά. Φυσικά τέτοιες ειδήσεις περνάνε στα ψιλά γράμματα όταν έχουμε τόσο συνταρακτικά θέματα να αντιμετωπίσουμε, όπως το σπάσιμο βιτρίνων στο Κολωνάκι.
2 Υπάρχει διαφορά στον τρόπο που προσεγγίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα από τις ηγεσίες των ευρωπαϊκών χωρών σε σχέση με τη χώρα μας; Είναι σαφές ότι υπάρχει αν αναλογιστούμε και τις σημαντικές διαφορές, σε ιστορικο - πολιτικό - οικονομικό επίπεδο μεταξύ Ελλάδας και άλλων, κυρίως ισχυρότερων, ευρωπαϊκών κρατών, των οποίων τα διάφορα συστήματα - υγείας, εκπαίδευσης, εργασίας, κοινωνικής πρόνοιας κ.λπ. – είναι σαφώς πιο επαρκή. Επίσης διακρίνω μια μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση και μια σαφή διαφορά νοοτροπίας – τουλάχιστον από μερίδα ενδιαφερομένων – καθώς τέτοιου είδους ζητήματα τους έχουν απασχολήσει πολύ νωρίτερα με συνέπεια και η αντιμετώπισή τους να μην είναι πρόχειρη και ελλιπής. Ωστόσο, και μιας και βρισκόμαστε και εν μέσω «παγκόσμιας οικονομικής κρίσης», παρατηρούμε μια γενικότερη τάση συρρίκνωσης δικαιώματων που έχουν αποκτηθεί με κόπους τις προηγούμενες δεκαετίες με συνέπεια σημαντικά πισωγυρίσματα σε όλη την Εύρωπη αλλά και την Αμερική. Και η συρρίκνωση αυτή στοχοποιεί ό,τι η κάθε κοινωνία θεωρεί λιγότερο σημαντικό και προχωράει ιεραρχικά. Δηλαδή πρώτα «ξένοι», μετά ανειδίκευτοι, μετά γυναίκες και πάει λέγοντας.
3 Πιστεύεις ότι το νομοθετικό πλαίσιο στην Ελλάδα είναι επαρκές σε σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα; Και αν ναι, πιστεύεις ότι εφαρμόζεται; Για αρκετά ζητήματα νόμοι υπάρχουν. Επίσης τις τελευταίες δεκαετίες που μας απασχόλησαν πιο έντονα όλα αυτά τα θέματα είτε γιατί ήρθαμε αντιμέτωποι με νέες πραγματικότητες (περισσότερο ενεργός ρόλος των γυναικών στην κοινωνία, πολυπολιτισμικότητα, άλλες κοινωνικές ομάδες που διεκδικούν το χώρο τους) είτε κατόπιν πίεσης για να συμβαδίσουμε με την ευρωπαϊκή κοινότητα, στην οποία συμμετέχουμε, ψηφίστηκαν αρκετοί νόμοι. Σε αυτό βοήθησε αρκετά η δράση και η πιέσεις κάποιων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, αρκετές από τις οποίες – κλείνοντας και κρατικές τρύπες – αποκτούν μεγάλη εμπειρία και εξειδίκευση πάνω στο αντικείμενό ενασχόλησής τους. Όμως είναι πολύ συχνό το φαινόμενο να ψηφίζονται «υπεραισιόδοξοι» νόμοι οι οποίοι είναι εκ των προτέρων φανερό ότι είναι αδύνατο να εφαρμοστούν είτε λόγω έλλειψης υποδομών, είτε λόγω έλλειψης εκπαίδευσης των ανθρώπων που θα κληθούν να τους εφαρμόσουν είτε για διάφορους άλλους λόγους. Ένα καλό παράδειγμα είναι ο τελευταιός νόμος που ψηφίστηκε για την ενδοοικογενειακή βία, ο οποίος θεωρητικά είναι αρκετά τολμηρός, στην πράξη όμως συναντά τεράστιες δυσκολίες εφαρμογής καθώς δίνει σημαντικές δικαιοδοσίες στην αστυνομία και στα δικαστήρια, χωρίς ωστόσο να λαμβάνει υπόψη το τεράστιο κενό ενημέρωσης και εκπαίδευσης των ανθρώπων που καλούνται να τον εφαρμόσουν. Για κάποια άλλα θέματα βέβαια το νομικό κενό είναι τεράστιο. Η προάσπιση των απολύτως βασικών δικαιωμάτων για τους μετανάστες ή ακόμα περισσότερο για τους αιτούντες άσυλο είναι από ελλιπής έως ανύπαρκτη.
4 Θεωρείς πως η πολιτισμένη ανθρωπότητα του 21ου αιώνα, με την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει κάνει κάποια βήματα στην προσπάθειά της να διαφυλάξει τα ανθρώπινα δικαιώματα; Ναι, η πολιτισμένη ανθρωπότητα
έχει κάνει κάποια βήματα για τη διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αν και δε θεωρώ την πρόοδο της επιστήμης και της τεχνολογίας δείκτη σεβασμού του ανθρώπου. Γίνεται προσπάθεια σε νομικό επίπεδο ή σε επίπεδο δημιουργίας νέων θεσμικών οργάνων υπέρ της προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και σημαντικός αγώνας από πολίτες που από διάφορες θέσεις ευαισθητοποίουνται και βοηθούν σημαντικά. Όμως υπάρχει και μια πραγματικότητα που δείχνει ότι συμβαίνουν πράγματα που δύσκολα συνάδουν με τον όρο «πολιτισμένη ανθρωπότητα» που μου αναφέρετε. Ο αριθμός των ανθρώπων που ο δικός μας πολιτισμός καθιστά παράνομους αυξάνεται δραματικά και όπως φανταζόμαστε όλοι, όταν είσαι παράνομος δεν έχεις και κανένα δικαίωμα. Η σκλαβιά και η εμπορία γυναικών και παιδιών αυξάνεται επίσης επικίνδυνα. Και η κοινωνική αναταραχή, που βίωσε έντονα και η Ελλάδα το τελευταίο διάστημα, είναι ένα σαφές μήνυμα ότι καταπατώνται δικαιώματα, γεγονός που πάντα προκαλεί οργή και αντίδραση. Επίσης να επαναλάβω ότι τον τελευταίο καιρό στο συγκείμενο και υπό την απειλή μιας ακόμη πιο δραματικής κρίσης η κοινωνία αναδιπλώνεται σε πιο συντηρητικές λογικές. Επομένως «ο αγώνας συνεχίζεται...».